Okolic@

OsieckiBogusÂław · Dołączył: 18 Paź 2008 Posty: 754 Skąd: Radziwie

Ulica KrakĂłwka zawsze intrygowaÂła swojÂą nazwÂą i historiÂą. Jej historia jest bogatsza od jakiejkolwiek innej radziwskiej ulicy. Kilka lat temu miasto PÂłock, jako miasto ksiÂąÂżĂŞce (krĂłlewskie) dostaÂło zaproszenie na zjazd podobnych miast do Krakowa. Organizatorzy zjazdu poprosili aby przedstawiciele miast przywieÂźli ze sobÂą coÂś zwiÂązanego z Krakowem. Wiceprezydent BuraczyĂąski poprosiÂł odpowiednich urzĂŞdnikĂłw o pomoc. Mieli problem, szukali i gÂłowili siĂŞ pewien czas aÂż jeden z nich przypomniaÂł sobie o naszej ulicy KrakĂłwka. Pan BuraczyĂąski pojechaÂł do Krakowa z fotografiÂą tabliczki z nazwÂą ulicy KrakĂłwka. Pokazywano mi to zdjĂŞcie.
ÂŚp. ksiÂądz PraÂłat Aleksander StruÂżyĂąski miaÂł zamiar, po wybudowaniu parafialnego Domu dla KsiĂŞÂży EmerytĂłw, zorganizowaĂŚ w jego otoczeniu park.
ByÂł rok 2002, poczÂątki Towarzystwa MiÂłoÂśnikĂłw Radziwia. SzukaÂłem materiaÂłĂłw zwiÂązanych z historiÂą Radziwia. ByÂłem czĂŞstym goÂściem Muzeum Mazowieckiego. Kilku pracownikĂłw Muzeum znaÂłem od lat. Pewnego razu zapytano mnie czy znam stare mapy Radziwia. Nie znaÂłem. Pani ElÂżbieta PopioÂłek pokazaÂła mi mapĂŞ z 1842 roku z ĂłwczesnÂą zabudowÂą Radziwia. Nie byÂło wtedy jeszcze Âżadnego mostu. GÂłĂłwnÂą ulicÂą Radziwia byÂła droga prowadzÂąca od brodu przez WisÂłĂŞ na poÂłudnie. WidaĂŚ stary, poprzedni koÂściĂłÂł. Na odcinku od koÂścioÂła i dalej na KrakĂłwkĂŞ dawna droga jest dokÂładnie wspĂłÂłczesnÂą ulicÂą KrakĂłwkÂą. Odcinek od koÂścioÂła do brodu, jako niepotrzebny zostaÂł zabudowany. Przy brodzie byÂła karczma. Druga karczma byÂła przy drodze jeden kilometr od Radziwia. Pozwolono nam na wyonanie dwu kopii tej mapy. Jedna znajduje siĂŞ w Gimnazjum a druga w KsiÂąÂżnicy (bibliotece).
W czasie Wojny Obronnej w 1939 roku w rejonie ulicy KrakĂłwka toczyÂły siĂŞ ciĂŞÂżkie walki ÂżoÂłnierzy polskich z Niemcami.
Przy ulicy KrakĂłwka znajduje siĂŞ zabytkowy cmentarz, Gimnazjum i koÂściĂłÂł.
ZwiĂŞzÂłÂą historiĂŞ ulicy KrakĂłwka napisaÂł pan Tomasz Piekarski, nauczyciel historii w Gimnazjum w Radziwiu. Oto ona:

Radziwie a Trakt Krakowski

PamiĂŞĂŚ ma niebagatelne znaczenie dla Âżycia narodĂłw i wie o tym juÂż dziecko uczÂące siĂŞ historii w klasie V, VI, szkoÂły podstawowej. Bez pamiĂŞci narody umierajÂą. PrzekÂładajÂąc te patetyczne sÂłowa na nasze lokalne warunki pamiĂŞĂŚ ma niebagatelne znaczenie dla spoÂłecznoÂści lokalnych. Bez pamiĂŞci spoÂłecznoÂści lokalne zatracajÂą swĂłj charakter i obumiera w nich Âżycie duchowe i intelektualne. PamiĂŞĂŚ taka powinna obejmowaĂŚ najdrobniejsze szczegĂłÂły Âżycia naszych przodkĂłw, poniewaÂż z takich wÂłaÂśnie szczegĂłÂłĂłw skÂłada siĂŞ wielka historia.
Ten skromny referat jest wÂłaÂśnie takÂą cegieÂłkÂą zÂłoÂżonÂą w budowli pod nazwÂą- Historia Radziwia. KaÂżdy mieszkaniec Radziwia wie, Âże nazwa ulicy KrakĂłwka wziĂŞÂła siĂŞ od wsi, ktĂłra leÂżaÂła w okolicach drogi na poÂłudnie.
Niewielu jednak wie, Âże droga ta to dawny Trakt KrĂłlewski, czy jak mĂłwiÂą niektĂłrzy Trakt Krakowski. Ze szlakiem tym jest zwiÂązana rĂłwnieÂż historia Radziwia. PowstaÂło ono mniej wiĂŞcej w tym samym czasie co PÂłock a wiĂŞc w IX-X wieku i funkcjonowaÂło przede wszystkim jako osada sÂłuÂżebna obsÂługujÂąca przeprawĂŞ przez WisÂłĂŞ. WÂłaÂśnie przedÂłuÂżeniem tej przeprawy byÂł prawdopodobnie szlak biegnÂący przez Radziwie na poÂłudnie.
Od momentu powstania Radziwie byÂło bardzo silnie zwiÂązane z PÂłockiem, ktĂłry przez caÂły okres Âśredniowiecza byÂł silnym oÂśrodkiem wÂładzy krĂłlewskiej, albo jak byÂło w latach 1138-1495 wÂładzy ksiÂąÂżĂŞcej stanowiÂąc stolicĂŞ w miarĂŞ niezaleÂżnego KsiĂŞstwa Mazowieckiego a pĂłÂźniej KsiĂŞstwa PÂłockiego. Po przyÂłÂączeniu do Korony w 1495 roku PÂłock staÂł siĂŞ stolicÂą wojewĂłdztwa mazowieckiego i pozostaÂł nim do rozbiorĂłw. W czasach KsiĂŞstwa Warszawskiego byÂł stolicÂą departamentu, a w KongresĂłwce guberni.
W niepodlegÂłej Rzeczpospolitej ranga PÂłocka byÂła niewielka, dopiero w latach siedemdziesiÂątych wzrosÂła wraz z ustanowieniem ponownie wojewĂłdztwa pÂłockiego i budowÂą Kombinatu. Przez wiĂŞkszoÂśĂŚ tego okresu PÂłock byÂł miastem waÂżnym w strukturze organizacyjnej paĂąstwa polskiego lub nawet rosyjskiego. Miasta takie ze swojej brzydko mĂłwiÂąc „waÂżnoÂści” czerpaÂły korzyÂści handlowe, gospodarcze, rozwijaÂło siĂŞ w nich rzemiosÂło, kupiectwo, a od koĂąca XVIII wieku rĂłwnieÂż skromny przemysÂł. Z miastami takimi byÂł zwiÂązany ukÂład sieci droÂżnej. Zazwyczaj byÂł on uwarunkowany potrzebami natury gospodarczej, spoÂłecznej, politycznej. PÂłock jako centrum wÂładzy politycznej, koÂścielnej waÂżny oÂśrodek gospodarczy byÂł miejscem gdzie przecinaÂło siĂŞ kilka szlakĂłw komunikacyjnych.
NajwiĂŞkszym i najwaÂżniejszym byÂł trakt na RuÂś HalickÂą, gdyÂż Mazowsze miaÂło tam szerokie kontakty handlowe.
Mieszczanie pÂłoccy brali rĂłwnieÂż aktywny udziaÂł w handlu ze ÂŚlÂąskiem i Morawami.
ÂŹrĂłdÂła z XV i XVI wieku wzmiankujÂą o drodze wiodÂącej z Mazowsza przez ÂŁĂŞczycĂŞ i WieluĂą a wiĂŞc mĂłgÂłby to byĂŚ nasz trakt z tym, Âże z Wielunia do Krakowa jeszcze daleko. Mieszczanie pÂłoccy prowadzili jednak oÂżywiony handel solÂą z Bochni i Wieliczki. JeÂżeli spojrzymy na mapĂŞ, zauwaÂżymy, Âże z perspektywy Mazowsza Bochnia i Wieliczka leÂży nawet nieco za Krakowem tak wiĂŞc jednak jakaÂś droga musiaÂła tam prowadziĂŚ. Prawdopodobnie z dzisiejszej StarĂłwki PÂłockiej wiodÂła do brodu na WiÂśle, dalej przez Radziwie, Ciechomice, Gostynin do ÂŁĂŞczycy gdzie rozgaÂłĂŞziaÂła siĂŞ i dalej jedna z nich prowadziÂła na ÂŚlÂąsk i Morawy przez WieluĂą i BolesÂławiec a druga prowadziÂła do Krakowa. ByĂŚ moÂże stÂąd wÂłaÂśnie wziĂŞÂła siĂŞ nazwa wsi KrakĂłwka jako osady leÂżÂącej przy trakcie czy szlaku do Krakowa.
ZastanĂłwmy siĂŞ jak mogÂło wyglÂądaĂŚ podrĂłÂżowanie takim traktem. SÂłownik JĂŞzyka Polskiego przy sÂłowie trakt podaje okreÂślenia: szlak komunikacyjny, droga, goÂściniec, szeroki trakt, trakt bity, leÂśny, gÂłĂłwny, trakt pieszy.
OkreÂślenia te w zupeÂłnoÂści odpowiadajÂą wÂłaÂściwie takÂże dzisiejszemu wizerunkowi ulicy KrakĂłwki, szczegĂłlnie jej dalszej czĂŞÂści za cmentarzem a juÂż na pewno okreÂślenia te pasujÂą do opisu tej drogi w czasach dawniejszych.
WyobraÂźmy sobie jeszcze wozy z towarami ciÂągnÂące z PÂłocka i Mazowsza na poÂłudnie, oddziaÂły zbrojnego rycerstwa lub pĂłÂźniej wojska patrolujÂące szlak, bandĂŞ rzezimieszkĂłw zaczajonych w lesie na bogatego kupca, pieszych zmierzajÂących z okolicznych wsi na targ do miasta, mieszkaĂącĂłw Radziwia i KrakĂłwki zmierzajÂących do pracy w polu. WyobraÂźmy sobie karczmĂŞ, ktĂłra prawdopodobnie znajdowaÂła siĂŞ kilkadziesiÂąt metrĂłw przed skrzyÂżowaniem dzisiejszej ul. KrakĂłwki i Nizinnej. Pracownicy PGR-u jeszcze w latach 70-tych i 80-tych wykopywali tam pozostaÂłoÂści zabudowaĂą. Wszystko to daje wyobraÂżenia o ogromie funkcji jakie taki szlak peÂłniÂł.
Warto siĂŞ wreszcie zastanowiĂŚ skÂąd wziĂŞÂło siĂŞ okreÂślenie Trakt KrĂłlewski. WyjaÂśnia nam to treÂśĂŚ konstytucji sejmowej z 1611 roku. Znajdujemy tam takie sÂłowa: „ ... goÂściĂące prawym miastem skÂładowym uprzywilejowane reasumujemy i teraÂźniejszym sejmem aprobujemy”, po czym spoÂśrĂłd wielu jest wymieniana droga do Mazowsza przez BolesÂławiec i WieluĂą. Wiadomo, Âże biegÂła ona przez ÂŁĂŞczycĂŞ a wiĂŞc byĂŚ moÂże chodzi o nasz trakt. JeÂśli byÂłaby to prawda to miaÂłby ona rangĂŞ jakbyÂśmy dzisiaj powiedzieli drogi paĂąstwowej na specjalnych warunkach. Konstytucja zakazywaÂła bowiem kupcom korzystania z innych drĂłg pod groÂźbÂą konfiskaty towarĂłw i koni.
DodajÂąc do tego fakt, Âże PÂłock aÂż do rozbiorĂłw pozostawaÂł miastem krĂłlewskim, Âże drogÂą tÂą moÂżna byÂło dotrzeĂŚ do Krakowa – bardzo dÂługo stolicy KrĂłlestwa, nazwa Trakt KrĂłlewski niejako sama siĂŞ narzuca.
Warto siĂŞ wreszcie zastanowiĂŚ jak do tego wszystkiego ma siĂŞ burzliwa historia Radziwia. PowtarzajÂące siĂŞ cyklicznie powodzie, obce najazdy oraz epidemie spowodowaÂły przeniesienie siĂŞ osadnictwa z okolic dzisiejszego zjazdu z mostu w Âśredniowieczu w okolice dzisiejszego splotu ulic GĂłrka, KoÂścielna, Okopowa, Cicha, KrakĂłwka w XVIII wieku, gdzie ulegÂło stabilizacji rozwijajÂąc siĂŞ w XIX i XX wieku na ulice ZielonÂą, PopÂłaciĂąskÂą i DobrzykowskÂą.
Tak wiĂŞc moÂżna powiedzieĂŚ, Âże Radziwie siĂŞ przemieszczaÂło a trakt pozostawaÂł w jednym miejscu. W koĂącu XIX i poczÂątkach XX wieku tuÂż przy szlaku zostaÂł nawet umiejscowiony koÂściĂłÂł parafialny. Czy ta lokalizacja miaÂła jakiÂś zwiÂązek z funkcjonowaniem drogi ? Trudno powiedzieĂŚ, zwÂłaszcza, Âże w XVII wieku szlak ten zaczÂąÂł traciĂŚ swoje znaczenie wskutek przeniesienia stolicy z Krakowa do Warszawy, a co za tym idzie zmiany waÂżnoÂści szlakĂłw komunikacyjnych. PÂłock oraz Radziwie w XVII wieku znacznie podupadÂły po szwedzkich najazdach i epidemiach. W tym okresie nasz trakt staÂł siĂŞ drogÂą o charakterze lokalnym, choĂŚ wciÂąÂż jedynÂą prowadzÂącÂą na poÂłudnie.
ZupeÂłna marginalizacja KrakĂłwki nastÂąpiÂła wraz z budowÂą mostu ÂłyÂżwowego przez WisÂłĂŞ w roku 1838 i wytyczeniem nowej trasy do GĂłr i Ciechomic ulicÂą KolejowÂą.
Dzisiaj KrakĂłwka to jedna z wielu ulic Radziwia niezbyt mocno zasiedlona w pewnym momencie przechodzÂąca nawet w piaszczystÂą drogĂŞ. WciÂąÂż jednak w ÂświadomoÂści ludzi istnieje jako Trakt Krakowski czy KrĂłlewski. Ulica ta nabiera rĂłwnieÂż innego znaczenia. Za dwa lata stanie przy niej Gimnazjum do ktĂłrego bĂŞdzie uczĂŞszczaÂła mÂłodzieÂż z GĂłr, Ciechomic i Radziwia, a wiĂŞc z miejsc przez ktĂłre ten trakt przebiegaÂł. MoÂże wiĂŞc staĂŚ siĂŞ symbolem wspĂłlnej przeszÂłoÂści na ktĂłrej fundamencie mÂłodzi ludzie bĂŞdÂą budowaĂŚ wspĂłlnÂą przyszÂłoÂśĂŚ.
Narody, ktĂłre zapominajÂą o przeszÂłoÂści ginÂą. Nie zapominajmy o naszym kawaÂłku przeszÂłoÂści jakim byÂł Trakt Krakowski, bo za 100 lat moÂże siĂŞ okazaĂŚ, Âże nikt nie bĂŞdzie pamiĂŞtaÂł czym, ani gdzie byÂło Radziwie, Gostynin czy PÂłock.
PÂłock-Radziwie 2002r. Tomasz Piekarski

Bibliografia
M.Bogucka, H.Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczaĂąstwa w Polsce przedrozbiorowej ,WrocÂław Warszawa KrakĂłw GdaĂąsk ÂŁĂłdÂż 1986.
Dzieje PÂłocka Tom I Historia miasta do1793 roku, praca zbiorowa pod red. Mariana Kallasa, PÂłock 2000.
Dzieje PÂłocka, pod red. A. Gieysztora, PÂłock 1973.
Dzieje Mazowsza do 1526 roku, pod red. A. Gieysztora i H. Samsonowicza, Warszawa 1994.
DziesiĂŞĂŚ wiekĂłw PÂłocka, PÂłock 1969.
S.Pazyra, Geneza i rozwĂłj miast mazowieckich, Warszawa 1959.
Radziwie, Muzeum Mazowieckie w PÂłocku, PÂłock.